Dat het niet goed gaat met onze bijen is duidelijk. Vooral de wilde bijen hebben het lastig. Maar wat zijn nou de oorzaken en de gevolgen van bijensterfte? Wetenschappers buigen zich al decennialang over de zorgwekkende bijensterfte. Bijen bestuiven zo’n 70 procent van de belangrijkste gewassen die mensen dagelijks op hun bordje terugzien, waaronder pruimen, olijven en appels. Het wegvallen van deze belangrijke bestuivers betekent dus uiteindelijk een behoorlijke afname in onze voedselvoorziening en biodiversiteit. Als we iets aan deze bijensterfte willen doen, dan moeten we ons eerst informeren over de oorzaken en gevolgen daarvan.
De drie grootste veroorzakers van bijensterfte
Infestaties van varroamijten
Laten we beginnen bij de oorzaken van de globale bijensterfte. Helaas spreken we niet over één boosdoener maar meerdere. De varroamijt is een parasitaire mijt en is één van de grootste oorzaken van de massale honingbijsterfte. Dit 1,5 mm grote diertje is trots lid van de familie van spinachtigen. Vorroamijten voeden zich met de vetlichaampjes van bijen. Vetlichaampjes bestaan uit speciale cellen en zijn heel erg belangrijk zijn voor de stofwisseling van insecten. Hoewel de naam anders doet vermoeden reguleren de vetlichaampjes niet alleen vetten, maar ook aminozuren en koolhydraten. Daarnaast verwerken ze afvalstoffen en zijn de cellen verantwoordelijk voor de samenstelling van hormonen. Vetlichaampjes zijn zelfs zo belangrijk dat gezonde bijen (met volle vetlichaampjes) minder gevoelig zijn voor pesticiden dan ongezonde bijen.
Ook als ze zich voortplanten zijn varroamijten schadelijk. Dat doen ze namelijk uitsluitend in de broedcellen van bijen. Ook daar voeden de mijten zich met de vetlichaampjes van de nog ongeboren bijen. Dit resulteert in ernstige geboortedefecten en kan het de levensduur van bijen halveren. Blijft een plaag van varroamijten onbestreden, dan betekent dit in sommige gevallen al binnen drie jaar het einde van de kolonie. Wilde bijen hebben gelukkig geen last van de varroamijt.
Het gebruik van landbouwgiffen
Naast de varroamijt spelen pesticiden ook een toonaangevende rol in de hedendaagse bijensterfte. Hier hebben wilde bijen wél last van. Met name de neonicotinoïden zijn funest voor verscheidene bijensoorten. Dit stofje wordt ingespoten in de zaadjes van bijvoorbeeld koolzaadplanten om schadelijke insecten te weren. De stof blijft na ontkieming actief in de koolzaadplant en verspreidt zich zelfs tot in de bloemen. Zodra bijen zich voeden met het nectar van koolzaadplanten krijgen ze de schadelijke pesticiden binnen. Uit recent onderzoek is gebleken dat het gebruik van neonicotinoïden zeker op lange termijn erg schadelijk kan zijn. De zwaarst getroffen bijensoorten zagen hun populatie tot wel 20 procent afnemen. Met name bijensoorten die voornamelijk op koolzaadplanten vliegen zijn tot wel drie keer zo gevoelig voor de gevolgen. Hoewel het onderzoek geen direct verband aantoont is het wel een indicatie dat pesticiden mogelijk zeer schadelijk zijn voor bijen.
Het ontbreken van voldoende drachtplanten
De laatste belangrijke reden voor de bijensterfte is een gebrek aan inheemse drachtplanten. Dit probleem treft voornamelijk monofage wilde bijen die slechts op enkele plantsoorten vliegen. Polyfage bijen, zoals honingbijen en de meeste hommels, zijn minder kieskeurig en hebben minder last van het ontbreken van voldoende inheemse planten. Dit probleem ontstaat onder andere door moderne landbouwmethodes waarbij de boer slechts één gewas verbouwt (monocultuur). Akkers vol tarwe is wel financieel aantrekkelijk voor boeren, maar niet voor insecten.
Een andere oorzaak is verstedelijking van gebieden die voorheen natuurrijk waren. Het bouwen van huizen en fabrieken gaat gepaard met het verlies van natuur en biodiversiteit. Beschermde natuurgebieden vangen dit verlies slechts voor een klein deel op. Daarbij komt nog eens de trend dat veel mensen hun tuin betegelen. Vaak komt dat omdat ze weinig tijd hebben om de tuin te onderhouden. Gelukkig is het heel gemakkelijk om daar iets aan te doen! Door een speciaal bloemenmengsel voor bijen in te zaaien zorg je ervoor dat de bijen genoeg te eten hebben. In onze webshop vind je een mooi mengsel van inheemse planten. Dit bloemenmengsel stelden we samen met behulp van de Universiteit van Wageningen en is gemaakt voor wilde bijen op de rode lijst.
Wat kun je zelf doen tegen bijensterfte?
Bestuivers, waaronder bijen, zijn onmisbaar voor onze planeet. De natuur werkt altijd toe naar een balans, maar deze is balans is relatief delicaat. Dat wil zeggen dat een ernstige verstoring ervan nadelige gevolgen heeft voor veel dier- en plantsoorten. Alle bestuivers samen vormen een onmisbaar onderdeel voor pakweg 35 procent van de globale voedselproductie. Dat bijen belangrijk voor ons zijn staat dus vast. De oorzaken van bijensterfte lijken voor de kleine consument ongrijpbaar. Landbouwmethodes verander je niet zomaar en ook de verstedelijking is iets wat we niet tegen kunnen houden. Gelukkig is het nog niet te laat om hier iets aan te doen! Zo help je de bijen al een boel door:
- Echte honing van lokale imkers te kopen
- Inheemse drachtplanten thuis in te zaaien
- Een insectenhotel te plaatsen
Bij The Honeyguide zetten wij ons maximaal in om de bijen te steunen. Wij stellen hoge eisen aan de imkers waar wij mee samen werken en de honing die we aanbieden. Onze bijenhouders moeten écht van hun bijen houden. Daarom vind je in onze winkel honing van imkers die liefde voor hun vak hebben en honing uit gebieden waar ze streng zijn op het gebruik van pesticiden. Samen helpen we de bijen, doe je mee?